… aby sąd biskupi uznał małżeństwo za nieważne, powód jego nieważności musiał istnieć w chwili zawierania ślubu. Problemy, które pojawiają się już w trakcie trwania związku, (np. uzależnienia, kłopoty ze zdrowiem) nie mają natomiast wpływu na ważność sakramentu.
W świetle prawa kanonicznego używane potocznie sformułowanie „rozwód kościelny” jest błędne, gdyż w Kościele katolickim rozwody nie istnieją.
Z teologicznego punktu widzenia instytucja rozwodu kłóciłaby się bowiem z przyjętą nauką o nierozerwalności małżeństwa; nauką, którą głosił sam Jezus Chrystus:
Wtedy przystąpili do Niego faryzeusze, chcąc Go wystawić na próbę, i zadali Mu pytanie: «Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek powodu?» On odpowiedział: «Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich jako mężczyznę i kobietę? I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem .A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela». Odparli Mu: «Czemu więc Mojżesz polecił dać jej list rozwodowy i odprawić ją?» Odpowiedział im: «Przez wzgląd na zatwardziałość serc waszych pozwolił wam Mojżesz oddalać wasze żony; lecz od początku tak nie było. A powiadam wam: Kto oddala swoją żonę – chyba w wypadku nierządu – a bierze inną, popełnia cudzołóstwo. I kto oddaloną bierze za żonę, popełnia cudzołóstwo.
(Mt 19, 3-9; por. Mk 10, 1-12; Łk 16,18)
Z kolei w Katechizmie Kościoła Katolickiego czytamy:
Z ważnego małżeństwa powstaje między małżonkami węzeł z natury swej wieczysty i wyłączny (…). Węzeł wynikający z wolnego, ludzkiego aktu małżonków i z dopełnienia małżeństwa jest odtąd rzeczywistością nieodwołalną i daje początek przymierzu zagwarantowanemu wiernością Boga. Kościół nie ma takiej władzy, by wypowiadać się przeciw postanowieniu mądrości Bożej
(KKK 1638, 1640).
Czy istnieją zatem jakiekolwiek okoliczności, które pozwalają na rozwiązanie sakramentalnego węzła małżeńskiego? Tak, ale prawo kościelne przewiduje tylko dwa wyjątki:
1. Kiedy dwie osoby nieochrzczone trwają w małżeństwie naturalnym, po czym jedna strona przyjmuje chrzest, a ta druga odchodzi, wówczas małżeństwo (naturalne) zostaje rozwiązane w momencie wejścia strony ochrzczonej w sakramentalny związek małżeński (jest to tzw. przywilej Pawłowy – rozwiązanie małżeństwa następuje dla dobra wiary; mówi o tym kan. 1143 Kodeksu Prawa Kanonicznego);
2. Kiedy małżeństwo zostało ważnie zawarte, ale nie zostało dopełnione, tj. między małżonkami nie doszło do aktu seksualnego. Prawo do rozwiązania węzła przysługuje w takiej sytuacji wyłącznie papieżowi (Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 1142).
W pozostałych przypadkach nierozerwalność jest bezwzględna (tzn. obowiązuje aż do śmierci jednego z małżonków). Skąd zatem wzięło się to mylące pojęcie rozwodu kościelnego?
To, co powszechnie nazywane jest rozwodem kościelnym, jest w rzeczywistości „stwierdzeniem nieważności małżeństwa”. W Kościele katolickim możemy bowiem oficjalnie rozstać się z małżonkiem/małżonką, pomijając powyższe dwa wyjątki, tylko wówczas, gdy nasze małżeństwo nie zostało ważnie zawarte.
Stwierdzenie, że małżeństwo nie zostało ważnie zawarte, oznacza, że nigdy nie było ono ważne – nigdy nie zaistniało jako sakrament, a więc ta druga osoba nigdy nie była naszym małżonkiem/małżonką. W rezultacie nic nie stoi na przeszkodzie, aby się rozejść, i zawrzeć ważny związek małżeński z kimś innym. Oczywiście o tym, czy małżeństwo zostało ważnie zawarte, decyduje sąd kościelny, a nie sami zainteresowani.
W kwestii nazewnictwa warto zwrócić jeszcze uwagę na określenie „unieważnienie małżeństwa”, które jest niepoprawne, gdyż sugeruje, że małżeństwo było przez jakiś czas ważne i sąd biskupi je unieważnił, podczas sąd może tylko stwierdzić, że małżeństwo zostało nieważnie zawarte.
Jak widać, terminologia w prawie kanonicznym nie należy do najłatwiejszych, dlatego podkreślamy raz jeszcze, że poniższa treść dotyczy STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA.
W Kościele katolickim wyróżnia się trzy grupy przyczyn, które mogą powodować nieważność małżeństwa w świetle prawa kanonicznego. Są to:
1. przeszkody zrywające (określone w Kodeksie Prawa Kanonicznego w kanonach 1083-1094) do których należą:
– nieukończony 14. rok życia w przypadku kobiet i 16. rok życia w przypadku mężczyzn (kan. 1083 §1)
– niemoc płciowa (impotencja) ze strony mężczyzny lub kobiety (kan. 1084; impotencji nie należy mylić z bezpłodnością, która zostanie omówiona poniżej)
– istniejący węzeł małżeński – nieważnie zawiera małżeństwo ktoś, kto wziął już ślub kościelny z inną osobą (kan. 1085)
– różna religia, tj. katolik nie może w świetle obowiązującego prawa kanonicznego zawrzeć związku sakramentalnego z osobą nieochrzczoną, chyba że otrzyma dyspensę (kan. 1086; z kolei o warunkach, które należy spełnić, aby uzyskać dyspensę, mówią kan. 1125 i 1126)
– święcenia (kan. 1087)
– śluby czystości(kan. 1088)
– uprowadzenie (kan. 1089, małżeństwo jest nieważnie zawarte, jeżeli mężczyzna uprowadził lub przetrzymywał kobietę w celu zawarcia z nią tego małżeństwa))
– występek rozumiany jako małżonkobójstwo (kan. 1090)
– pokrewieństwo w linii prostej i do 4 stopnia linii bocznej (kan. 1091)
– powinowactwo w linii prostej (kan. 1092)
– przyzwoitość publiczna* (kan. 1093 – nieważne małżeństwo zawiera mężczyzna z córką lub matką kobiety, z którą żyje w konkubinacie bądź trwa w nieważnym małżeństwie, oraz kobieta, która próbuje zawrzeć małżeństwo z ojcem bądź synem swojego konkubenta/mężczyzny, z którym trwa w nieważnym małżeństwie)
– pokrewieństwo prawne powstałe z adopcji (kan. 1094).
2. przeszkody wynikające z braku zgody małżeńskiej (określone w kanonach 1095-1107), do których zalicza się m.in.:
– pozbawienie używania rozumu (czyli chorobę umysłową, kan. 1095)
– poważny brak rozeznania co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich (kan. 1095)
– brak zdolności do podjęcia obowiązków małżeńskich z przyczyn natury psychicznej (kan. 1095)
– zastosowanie podstępu przy zawieraniu małżeństwa (celowe wprowadzenie drugiej strony w błąd np. kłamstwo kobiety dotyczące ciąży; kan. 1098 )
– symulacja (kan. 1101; o symulacji mówi się wówczas, gdy zachodzi zgoda fikcyjna, nieszczera, tj. jedna ze stron postrzega małżeństwo niezgodnie z nauką Kościoła, i np. dopuszcza możliwość rozwodu cywilnego w przyszłości)
– przymus i ciężką bojaźń (kan. 1103)
– zawieranie małżeństwa pod warunkiem (kan. 1102)
3. braki dotyczące formy kanonicznej – przyczyna ta występuje wówczas, gdy sposób zawarcia małżeństwa był nieprawidłowy (np. kapłan udzielający sakramentu, nie posiadał wymaganego upoważnienia), a zatem samo małżeństwo jest także nieważne.
Czy bezpłodność może być przyczyną?
Niepłodność nie powoduje nieważności małżeństwa (kan 1084 §3). Jednakże w sytuacjach, w których strona niepłodna, będąc świadoma swojego stanu zdrowia, nie poinformowała o nim przyszłego małżonka/małżonki, można powołać się na następujący przepis prawa kościelnego:
Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie. (KPK, kan. 1098)
Ze względu na dość skomplikowane przepisy osoby zainteresowane stwierdzeniem nieważności małżeństwa odsyłamy nie tylko do Kodeksu Prawa Kanonicznego, ale również do adwokatów kościelnych (akredytowanych przy sądach biskupich – dop. admin.), którzy prowadzą tego typu sprawy. Skarga powodowa musi opierać się bowiem na jednej bądź kilku przyczynach nieważności (w języku prawa kanonicznego: na tytułach nieważności). Od ich właściwego wskazania zależy zatem wyrok sądu.
Zaznaczamy raz jeszcze, że aby sąd biskupi uznał małżeństwo za nieważne, powód jego nieważności musiał istnieć w chwili zawierania ślubu. Problemy, które pojawiają się już w trakcie trwania związku, (np. uzależnienia, kłopoty ze zdrowiem) nie mają natomiast wpływu na ważność sakramentu.
za: msza.info
