Każdy człowiek ma prawo do prawdy, a poprzez kłamstwo to prawo zostaje złamane. Tym samym kłamstwo uniemożliwia pełny rozwój osobowy okłamywanej. Osoba okłamana żyje niejako w innej, nieprawdziwej rzeczywistości. Odebranie osobie prawa do prawdy może być porównane do zniewolenia drugiego człowieka i swoistej dominacji nad okłamywanym.
Pośród wielu zagrożeń, z jakimi boryka się współczesne społeczeństwo, pojawia się także problem kłamstwa, które jest niebezpieczne zarówno dla okłamywanego, jak i dla samego kłamiącego. Kłamstwo, (to celowe i świadome oraz to nieuświadomione) zaistniałe pomiędzy dwojgiem (okłamywanym i kłamiącym), staje się zagrożeniem dla całego społeczeństwa, ponieważ zawsze angażuje w rzeczywistość moralną i zawsze jest związane z dobrem lub złem moralnym. Każde kłamstwo indywidualne ma swe skutki w całym społeczeństwie. Kłamstwo jest źródłem wielu patologii i zła.
Aby szerzej przedstawić problem kłamstwa jako zagrożenia społecznego, należy najpierw opisać, czym jest kłamstwo oraz jakie są jego rodzaje. Następnie, warto odpowiedzieć na pytanie dlaczego kłamstwo jest zagrożeniem społecznym, zaprezentować jego ocenę i skutki, jakie powoduje dla jednostki i społeczeństwa. Na zakończenie istotne będzie odniesienie się do samej prawdy, jej wartości i wskazanie, że prawda ma ważne miejsce w budowaniu wspólnoty osób.
Prawda jest dobrem społecznym budującym zaufanie i ład w relacjach międzyosobowych.
(…)
Poszukując odpowiedzi na pytanie dlaczego kłamstwo jest zagrożeniem, warto odnieść się także do pouczającego w tym temacie Katechizmu Kościoła Katolickiego, w którym czytamy: ,,Ludzie nie mogliby żyć razem, gdyby sobie nawzajem nie wierzyli, że nawzajem mówią sobie prawdę (…).
Kłamstwo ze swej natury jest godne potępienia. Jest profanacją słowa, które ma za zadanie komunikować innym poznaną prawdę.
Dobrowolny zamiar wprowadzenia bliźniego w błąd przez wypowiedzi sprzeczne z prawdą narusza sprawiedliwość i miłość (…). Kłamstwo (ponieważ jest wykroczeniem przeciw cnocie prawdomówności) jest prawdziwym wykroczeniem przeciw drugiemu człowiekowi. Narusza jego zdolność poznawania, która jest warunkiem każdego sądu i każdej decyzji (…). Kłamstwo jest zgubne dla każdej społeczności; podważa zaufanie między ludźmi i niszczy tkankę relacji społecznych (Katechizmu Kościoła katolickiego, 2012, s. 568).
(…)
Prawda jest dobrem społecznym, które buduje zaufanie i ład. Niebezpieczeństwo i zagrożenie dla społeczeństwa pojawia się wówczas, gdy w miejsce prawdy pojawia się kłamstwo. Wtedy w miejsce zaufania pojawia się nieufność prowadząca do rozpadu więzi społecznych. Czym zatem jest prawda?
(…)
Prowadząc dalej rozważania dotyczące prawdy, należy odnieść się do wychowania do prawdy, które powinno zmierzać do samowychowania osadzonego w prawdzie. W wychowaniu należy szczególnie zwracać uwagę, aby prawda była podstawą wszelkich działań wychowawczych. Jeśli zostanie pominięta w procesie wychowawczym, wówczas dochodzi do zakłamania wychowawczego. Takie działanie owocuje rodzącą się nieufnością i niepełnym wychowaniem. Warto zatem odnieść się do wychowania do prawdy, które przebiega między innymi przez afirmację prawdy. Czym zatem jest wychowanie do prawdy?
Marta Filipowicz
